በተራራማው የሰሜን ኢትዮጵያ እምብርት ላይ የምትገኘው የላሊበላ ከተማ የአስራአንዱ ውቅር አብያተክርስቲያናት መገኛ ነች፡፡ አብያተ ክርስቲያናቱን በማሳነፅም ሆነ በማነጹ ቅዱስ ንጉስ ላሊበላ ቀዳሚ ተጠቃሽ ናቸው፡፡ በኢትዮጵያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስትያን ትውፊት እንደተጻፈው፣ ከ13ኛው መቶ ክፍለ ዘመን መጀመሪያ ጀመሮ ንጉስ ላሊበላ የክርስትና ስርወ መንግስት ውስጥ የበላይ መሪ ሆነው አገልግለዋል።  ከለተ ዕረፍታቸው በኋላ   ቅዱስ ስፍራው (የቦታው ስም)  እንደተቀየረና ስሙም ላሊበላ እንደተባለ ታሪክ ያስርዳል፡፡ ይህ ሥፍራ ለረጅም ጊዜ ልዩ ልዩ ክስተቶችን  ያስተናገደና የዚህም ውጤት ነው። ይህም ከ13ኛው ክፍለ ዘመን በፊትና ከዛ በኃላ ያላቋረጠ ክዋኔ መሆኑን አመላካች ግኝቶችን በምርምር ማየት ተችሏል። ይህን ለመረዳት ከብዙ ዘመን ክራሞትና (የቆይታ) ጥናት በመነሳት የዛን ዘመን ክስተት አዲስ የአርኪዮሎጂ ስርዐትን በመዘርጋት  የቀደመውን በመከለስ የተከናወነ ሲሆን በተደጋጋሚ በሚከሰተው የአየር ጠባይ ለውጥ የላይኛው የአለቱ ክፍል በዝናብ መሸርሸር ፣ ለጸሃይና ንፋስ መጋለጥ ቀድሞ የነበረውን ውብ ይዘት እንዲያጣ ወይም እንዲቀይር ያደረገው መሆኑን መገንዘብና ማወቅ ተችሎል።

ላሊበላ ዳግማዊ ኢየሩሳሌምን እንድትሆን ተብሎ በኢትዮጲያዊያን ለኢትዮጵያውያን የተሰራ ቅዱስ ስፍራ ሲሆን የቅዱስ ስፍራዋን (እየሩሳሌምን) ስያሜ ተጋርቷል፡፡ እንደ ሃይማኖታዊ ትውፊቱ አገላለጽ፤ ንጉስ ቅዱስ ላሊበላ ራሱ የተቀበረው በጎልጎታ ቤተ ክርስቲያን ሲሆን፣ የቅዱስ ስፍራው ጎልጎታ እና በኋላም ቅዱስ የሆነው ንጉስ ላሊበላ የቀብር ስፍራ በአንድ ላይ መገኘት ላሊበላን ታላቅ የመንፈሳዊ ስፍራ ማዕከል አድርጓታል፡፡ የላሊበላ ውቅር አብያተ ክርስቲያናት ለኦርቶዶክሳውያን ዛሬም ድረስ በአፍሪካ ጎልተው ከሚታዩ ቅዱሳን ስፍራዎች መካከለ አንዱ ሲሆኑ አብያተ ክርስቲያናቱ በየአመቱ በታህሳስ ወር መጨረሻ ለሚከበረው የኢየሱስ ክርስቶስና የቅዱስ ላሊበላን ልደት ለማክበር የሚመጡን በመቶ ሺዎች  የሚቆጠሩ ምዕመናን የሚያስተናግድ ታላቅ ስፍራ አድርጓታል፡፡

በአመት ከፍተኛ ቁጥር ያለው ተሳላሚ ወደ ቦታው የሚጎርፍ ሲሆን በሌላ በኩል ደግሞ ነዋሪ ህዝበክርስቲያኑ እለት ተእለት የሚከወንን ሃይማኖታዊ ክዋኔን በአብያተክርስቴያናቱ ያለማቆረጥ ይፈጽማል። በዚህ ቅዱስ ስፍራ ከ1000 በላይ በሚሆኑ ካህናትና ዲያቆናት ሃይማኖታዊ አገልግሎትን ሳይታክቱ ይሰጡበታል፡፡ አብያተክርስቲያኑ የላሊበላን  እና የአካባቢው ምእመናን ብቻ ሳይሆን ለገና በዐል ለሰኔ ሚካኤል ከመላው ኢትዮጵያ የሚመጡ ምዕመናንና ለማንኛውም አይነት ሃይማኖታዊ ሥርዓት እና ክብረ በዓላትን ያለማቋረጥ እሚያስተናግዱ  ናቸው፡ ከዚህ ጎን ለጎን ይህ ቅዱስ ስፍራ በውስጡ ከ60000 በላይ የሚሆኑ ነዋሪዎችን ይዞል፣ ይህን ሁሉ ተግባራት የሚያስተናገደው የላሊበላ ከተማ፣ከመሰረተ-ልማት አንጻር ሲታይ እዚህ ግባ የሚባል ስራ አልተሰራም። በቀላሉ የተቆራረጠውን የከተማውን ክፍል የሚያገናኝ መንገድ፣ ለኗሪውም ሆነ ለጎብኝ የሚሆን መጸዳጃ፣ የመንገድ ላይ መብራት፣ የውስጥ ለውስጥ መንገድ በውል ያልተደራጀ ከመሆኑ በላይ የከተማው ፕላን ለዚህ ቦታ ተመጣጣኝ አለመሆኑ እጅግ ያሳስባል። በአብዛኛው አብያተክርስቲያናቱ ቅጥር ሰፍረው ይኖሩ የነበሩ የአካባቢው ኗሪዎች  ቀስ በቀስ በልዩ ልዩ ፕሮግራሞች አማካኝነት ከክልላቸውና ከቦታው ርቀው እንዲሰፍሩ የተደርገ ሲሆን እነዚህ የማሀበረሰብ ክፍሎች ያልተደላደለ አሰፋፈርና ያሉበት ቦታ ከሚውዱት ቅርስ ጋር እሚያገናኝ ትራንስፖርት አለመኖር ኑሯቸውን አክብዶታል። ከዚህ በተጨማሪ ይህ የተለቀቀ የቅርስ ክልል ለተሳላሚዎችም ሆነ ለሀዝበ ከርስቲያኑ ምቹ ሆኖ እንዲያገለግል ክልሉን የማስተካከልና የማስዋብ ስራ ይጠበቃል።